Teaching competence là gì? Các công bố khoa học về Teaching competence

Giới thiệu về Teaching Competence

Teaching competence, hay năng lực giảng dạy, là một khái niệm cốt lõi trong lĩnh vực giáo dục, đặc biệt là trong đào tạo và đánh giá giáo viên. Nó đề cập đến tập hợp các kiến thức, kỹ năng, giá trị và thái độ mà một giáo viên cần có để tổ chức và thực hiện quá trình dạy học một cách hiệu quả. Năng lực giảng dạy không chỉ đo lường sự hiểu biết lý thuyết mà còn phản ánh khả năng áp dụng linh hoạt trong thực tiễn lớp học.

Khái niệm này được xem như một cấu trúc phức hợp, mang tính tích hợp giữa ba yếu tố: năng lực chuyên môn (subject matter knowledge), năng lực sư phạm (pedagogical skills), và thái độ nghề nghiệp (professional dispositions). Sự phát triển của năng lực giảng dạy chịu ảnh hưởng từ đào tạo ban đầu, kinh nghiệm tích lũy, sự phản tư nghề nghiệp và môi trường làm việc.

Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, Teaching competence được xem là yếu tố quyết định chất lượng học tập của học sinh. Các hệ thống giáo dục trên thế giới ngày càng chú trọng đến việc xây dựng, chuẩn hóa và đo lường năng lực này trong quá trình đào tạo và phát triển nghề nghiệp cho giáo viên.

Các thành phần cốt lõi của Teaching Competence

OECD (2014) định nghĩa năng lực giảng dạy như một tổ hợp có cấu trúc của nhiều yếu tố khác nhau. Những yếu tố này hoạt động tương hỗ và bổ sung cho nhau trong quá trình giảng dạy thực tế. Dưới đây là các thành phần cốt lõi thường được công nhận:

• Kiến thức chuyên môn (Content Knowledge – CK): hiểu sâu sắc về môn học mà giáo viên giảng dạy.
• Kiến thức sư phạm chuyên biệt (Pedagogical Content Knowledge – PCK): biết cách truyền đạt nội dung môn học cho học sinh một cách dễ hiểu, có hệ thống.
• Kiến thức sư phạm tổng quát (General Pedagogical Knowledge – GPK): bao gồm lý thuyết về học tập, quản lý lớp học và các chiến lược giảng dạy.
• Hiểu biết về học sinh: khả năng đánh giá trình độ, nhu cầu, phong cách học của người học.
• Năng lực phản tư và điều chỉnh: khả năng đánh giá hiệu quả giảng dạy và điều chỉnh phương pháp phù hợp.

Những thành phần này không tồn tại độc lập mà thường đan xen nhau trong các tình huống sư phạm. Ví dụ, việc lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp đòi hỏi đồng thời kiến thức môn học và kỹ năng sư phạm linh hoạt.

Một số mô hình mô tả mối liên hệ giữa các thành phần này có thể được thể hiện như sau:

Khác biệt giữa Teaching Competence và Teaching Performance

Năng lực giảng dạy (competence) và biểu hiện giảng dạy (performance) là hai khái niệm liên quan chặt chẽ nhưng khác biệt rõ ràng. Competence là năng lực tiềm ẩn, có thể chưa được thể hiện đầy đủ; trong khi đó, performance là những gì có thể quan sát và đánh giá được trong quá trình dạy học thực tế.

Ví dụ, một giáo viên có thể hiểu rõ cách tổ chức một tiết dạy tích cực (competence), nhưng vì thiếu kinh nghiệm hoặc điều kiện lớp học không phù hợp mà chưa thể thực hiện hiệu quả (performance). Do đó, đánh giá năng lực giảng dạy cần tách biệt khỏi các yếu tố ngoại cảnh ảnh hưởng đến biểu hiện bên ngoài.

Một số tiêu chí so sánh giữa hai khái niệm:

Mô hình lý thuyết về Teaching Competence

Một mô hình lý thuyết có ảnh hưởng lớn là mô hình COACTIV của Baumert & Kunter (2013). Mô hình này phân biệt ba loại kiến thức chính trong năng lực giảng dạy: CK, PCK và GPK. Ngoài ra, mô hình còn nhấn mạnh vai trò của niềm tin giáo dục, động lực nghề nghiệp và năng lực phản tư như các yếu tố nền tảng ảnh hưởng đến năng lực thực thi.

COACTIV được xây dựng dựa trên nghiên cứu thực nghiệm với giáo viên Toán trung học tại Đức, trong đó năng lực sư phạm chuyên biệt (PCK) được chứng minh có ảnh hưởng mạnh nhất đến hiệu quả giảng dạy. Mô hình này đã được sử dụng rộng rãi trong nhiều nghiên cứu quốc tế để phát triển chương trình đào tạo giáo viên.

Mô hình COACTIV có thể được khái quát như sau:

• CK: nền tảng học thuật
• PCK: cầu nối giữa nội dung và phương pháp
• GPK: hỗ trợ toàn diện cho quản lý lớp học
• Beliefs & Motivation: niềm tin, thái độ, động lực nghề nghiệp

Để đánh giá năng lực giảng dạy theo mô hình COACTIV, các công cụ khảo sát, bài kiểm tra kiến thức và phỏng vấn bán cấu trúc thường được sử dụng để kiểm tra sự hiểu biết và ứng dụng của giáo viên trong các bối cảnh giảng dạy khác nhau.

Đo lường Teaching Competence

Để đánh giá khách quan năng lực giảng dạy, các nhà nghiên cứu và quản lý giáo dục đã phát triển nhiều phương pháp đo lường kết hợp định lượng và định tính. Các phương pháp này không chỉ giúp xác định trình độ hiện tại của giáo viên mà còn hỗ trợ thiết kế chương trình bồi dưỡng phù hợp.

Một số công cụ thường được sử dụng:

• Kiểm tra kiến thức chuyên môn (CK, PCK): Đánh giá mức độ hiểu sâu và khả năng vận dụng nội dung môn học và phương pháp giảng dạy.
• Quan sát lớp học: Sử dụng khung đánh giá chuẩn (như CLASS hoặc Danielson Framework) để phân tích hành vi giảng dạy trong môi trường thực tế.
• Phân tích tình huống sư phạm: Giáo viên phản hồi các tình huống mô phỏng để kiểm tra khả năng nhận diện và giải quyết vấn đề sư phạm.
• Tự đánh giá và phản tư nghề nghiệp: Đo năng lực tự nhận thức và điều chỉnh hành vi giảng dạy.

Một ví dụ minh họa về cấu trúc đánh giá năng lực giảng dạy:

Tổ chức OECD đã xây dựng khảo sát quốc tế TALIS để thu thập dữ liệu quy mô lớn về năng lực giảng dạy và môi trường làm việc của giáo viên. Thông tin chi tiết có thể xem tại TALIS - OECD.

Teaching Competence và kết quả học tập của học sinh

Năng lực giảng dạy không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng dạy học mà còn tác động trực tiếp đến kết quả học tập của học sinh. Mối quan hệ này thường được phân tích qua mô hình giá trị gia tăng (Value-Added Models – VAM), nhằm ước lượng đóng góp riêng biệt của từng giáo viên vào tiến bộ học tập của học sinh.

Một mô hình VAM đơn giản: $Y_{ij} = \alpha + \beta T_j + \gamma X_{ij} + \epsilon_{ij}$ Trong đó:

• $Y_{ij}$: Kết quả học tập của học sinh i với giáo viên j
• $T_j$: Năng lực giảng dạy của giáo viên
• $X_{ij}$: Các đặc điểm cá nhân của học sinh
• $\epsilon_{ij}$: Sai số ngẫu nhiên

Các nghiên cứu thực nghiệm như của Rockoff (2004) và Rivkin et al. (2005) chỉ ra rằng sự khác biệt giữa các giáo viên về năng lực giảng dạy giải thích phần lớn chênh lệch tiến bộ học tập giữa các lớp. Một giáo viên ở nhóm 20% cao nhất về năng lực có thể giúp học sinh tiến bộ nhanh hơn từ 3 đến 6 tháng học so với một giáo viên ở nhóm dưới cùng.

Phát triển Teaching Competence trong đào tạo giáo viên

Đào tạo giáo viên cần tích hợp ba yếu tố cốt lõi: lý thuyết, thực hành và phản tư. Mô hình phổ biến hiện nay là kết hợp giữa các khóa học về kiến thức chuyên môn với các đợt thực tập có giám sát tại trường phổ thông, kết hợp với nhật ký phản tư hoặc mô phỏng lớp học.

Các chiến lược phát triển năng lực giảng dạy:

• Dạy học theo mô-đun năng lực: Các khóa học được xây dựng xoay quanh các năng lực cụ thể như đánh giá học sinh, quản lý lớp học, thiết kế giáo án.
• Thực hành có hướng dẫn: Sinh viên sư phạm được quan sát, phản hồi và điều chỉnh thông qua mentor hoặc giáo viên hướng dẫn.
• Sử dụng công nghệ mô phỏng: Công cụ như TeachLivE giúp giáo viên thực hành phản xạ trong môi trường ảo trước khi ra lớp thật.

Ở một số quốc gia như Phần Lan hoặc Singapore, giáo viên được yêu cầu tham gia các chương trình đào tạo nâng cao, nơi năng lực giảng dạy không ngừng được kiểm chứng và bồi dưỡng qua nghiên cứu hành động và học tập cộng tác.

Thách thức trong việc nâng cao Teaching Competence

Việc phát triển năng lực giảng dạy trên diện rộng đối mặt với nhiều rào cản, đặc biệt trong bối cảnh bất bình đẳng hệ thống, thiếu nguồn lực hoặc chương trình đào tạo chưa cập nhật.

Một số thách thức chính:

• Sự chênh lệch về chất lượng đào tạo: Ở nhiều nước đang phát triển, chương trình đào tạo giáo viên còn thiên về lý thuyết, thiếu cơ hội thực hành và phản tư.
• Thiếu cơ chế đánh giá định kỳ: Năng lực giảng dạy thường không được cập nhật sau khi giáo viên ra trường, dẫn đến lạc hậu về phương pháp.
• Áp lực hành chính: Khối lượng hồ sơ và công việc hành chính khiến giáo viên ít thời gian cải thiện kỹ năng nghề nghiệp.

Giải pháp có thể bao gồm:

• Phát triển chuẩn năng lực quốc gia và hệ thống đánh giá đồng bộ
• Thiết kế các khóa học linh hoạt, tích hợp công nghệ
• Khuyến khích văn hóa học tập cộng tác giữa giáo viên

Tài liệu tham khảo

1. Blömeke, S., Gustafsson, J.-E., & Shavelson, R. J. (2015). Beyond dichotomies: Competence viewed as a continuum. Zeitschrift für Psychologie, 223(1), 3–13. https://doi.org/10.1027/2151-2604/a000194
2. OECD. (2014). Teacher Professional Learning and Development. https://www.oecd.org/education/ceri/Teacher-Professional-Competence.pdf
3. Baumert, J., & Kunter, M. (2013). The COACTIV model of teachers’ professional competence. In M. Kunter et al. (Eds.), Cognitive activation in the mathematics classroom and professional competence of teachers (pp. 25–48). Springer.
4. OECD. (2018). Teaching and Learning International Survey (TALIS). https://www.oecd.org/education/talis/
5. Rockoff, J. E. (2004). The impact of individual teachers on student achievement: Evidence from panel data. American Economic Review, 94(2), 247–252.
6. Rivkin, S. G., Hanushek, E. A., & Kain, J. F. (2005). Teachers, schools, and academic achievement. Econometrica, 73(2), 417–458.